Vrijwillige Dienst

In mijn vorige verhaaltje meldde ik, dat ik van Wim Engel sr geen schoolgegevens kon vinden. Als na die tijd iets over hem wordt verteld in verband met zijn ‘intrede’ in het Nederlandse leger van 1905, dan is hij als 19 jarige blijkbaar ‘zonder beroep’. Ik kan alleen raden wat dat betekent. Hij was de oudste zoon de enige zoon – van een kleermaker in een geslacht van Amsterdamse kleermakers. Waarachtig zou je denken dat hij tegen z’n 19e toch wel een beroep geleerd had en dat zou heel waarschijnlijk het beroep van de ‘vaderen’ zijn: Kleermaker. Bij Wim Engel zie ik daar niets van. Geen zin? Geen kans? Geen …?? Of had hij als jonge jongen zoveel ruzie met zijn vader, dat hij heeft gedacht “Zie maar wat je doet, ik trek mijn eigen plan.“

Daar lijkt het wel op. In een militieregister van 30 december 1905 tref ik de naam aan van mijn opa. Ik zal wat uitsneden tonen.

Zoals je ziet, bij kolom 7 onder ‘Beroep van de loteling’ staat er bij hem ‘Zonder’ . In de kolommen 12 tot en met 20 lees je óók nog dat hij zich ‘vrijwillig’ had aangemeld bij het ‘Instructiebataljon’.

Dat instructiebataljonkunt was al sinds meer dan een halve eeuw een mogelijkheid voor “jongens met ‘enig goed verstand en uit de gegoede burgerij” om toch te komen tot een goede opleiding als onderofficier. Ik vermoed dan ook dat dit precies het plan was van de jonge Wim. “Ik word onderofficier en terwijl ik dat doe ga ik óók nog eens ‘n academische opleiding volgen.” Hij drukte dus niet zijn vaders voetstappen, hoe goed papa’s zaak het ook deed.

Contract

Hierboven waren en zijn de bronnen online terug te vinden, maar in mijn eigen ‘vergeten archief’ vond ik het contract dat Wim had gemaakt om zover te komen. Het betekende, dat hij van 1905 tot 1911 vastzat aan de militaire plicht en waarschijnlijk óók, dat hij pas daarna kon beginnen aan die academische opleiding. Hier lees ik letterlijk: ” Ik (1) Kroes, Evert Johannes, als bevoegd, volgens de bestaande bepalingen ten aanzien van het onderwerp dezer akte, het Rijk klaar te hebben aangenomen den persoon van (2) Engel, Willem Frederik om het Koninkrijk der Nederlanden, als vrijwilliger by het wapen der Infanterie te dienen, gedurende den tijd van (3) Zes jaren, welke tijd zal verschenen zijn den (3) dertigsten Januari van het jaar negentien honderd (3) elf en ik (2) Engel, Willem Frederik verklaar mij door (1) Kroes, Evert Johannes te hebben doen aannemen tot gezegd einde.”

Bij de cijfertjes werd in de kantlijn óók beschreven wat daar moest komen te staan. Keurig geregeld, nietwaar? Je moest dan wel plechtig beloven dat je niet gehuwd was en als je gelogen had dan mocht de commandant je direct ontslaan. Je mocht natuurlijk óók geen andere dienst nemen, geen criminele achtergrond hebben, lichamelijk gezond zijn, anders …. Hoe dan ook, een 19 jarige jongen legt zich vast op dit contract en zal voorlopig de komende 15 jaren door het leven gaan als militair.

Loes

Als kleine jongen en later nog één of twee keer maakte ik mee, dat mijn vader vriendelijke contacten onderhield met nicht Loes, die ergens in Zuid Holland (ik denk in of in de buurt van Rotterdam) woonde en ongeveer van papa’s leeftijd was. Ze heette voluit Loes Heisterkamp en was een dochter van Coos de Reede, de zus van oma. Dat maakt aanvankelijk de combinatie die ik bij onderstaande foto maakte zo vreemd, want hieruit zou je moeten afleiden, dat Wim Engel al in 1910 een bekende was van de familie de Reede, terwijl pas in 1916 een band werd gevormd met zijn toekomstige bruid Henriëtte. Om het puzzeltje te ondersteunen en tegelijk Wim Engel te tonen als jonge militair een foto van de promotie van Wilhelmus Johannes Heisterkamp, de latere echtgenoot van Coos, die overigens in 1929 vrij jong stierf en dus niet ouder werd dan 33. Enigszins verwarrend is het gegeven dat hun zoon, de broer van Loes, óók Wilhelmus Johannes heette. Oma maakte op de achterzijde van de foto aantekeningen, zodat je van enkele mensen nog weet hoe zij eruit zagen in 1910. Ik wijs alvast op de prachtige snor van haar vader Willem Fredrik de Reede….

Kleine discrepantie, die allengs groter werd

En ik wijs er meteen óók maar op, dat de datum van 1910 héél onwaarschijnlijk lijkt. Een jongen van 14 die promoveert?? Zoek in de foto Wilhelm de promovendus op en je ziet dat het niet klopt. Daarmee zou ook het idee van Wim Engels vriendschap met de familie Heisterkamp onterecht zijn. Heeft oma zich verschreven en had zij in plaats van 1910 geen 1920 moeten schrijven? Lees ik zelf haar 20 als een 10?? Nee, hoor

Stel, dat het op dat moment inderdaad 1920 is. Dan zijn zij en Wim Engel al een jaar of 3 getrouwd en komt zijn plek op de foto heel vanzelfsprekend over. Een ingewijde in militaire uniformen zal wellicht aan Wims uniform ook kunnen zien dat hij (ik gok, maar als ik kijk lijkt het wel zo) als Eerste Luitenant gekleed gaat en daarmee de foto dus op zijn minst 5 jaar later helpt dateren. Wim werd namelijk in 1915 pas Eerste Luitenant. (scroll verder)

Promoties

Het is september 1911 als Willem Frederik Engel wordt benoemd tot tweede luitenant. Dat ging blijkbaar middels een Koninklijk Besluit, vandaar het prachtige document waarvan je hieronder een kopie ziet. Het komt opnieuw uit mijn archief hier thuis.

Een zelfde soort van document in A3 grootte vind je voor de volgende promotie (in de Oktobermaanden van 1905 en 1907 was hij al benoemd tot resp. korporaal en sergeant) via KB, namelijk tot Eerste Luitenant:

Diploma’s

Ik sluit dit bericht af met de diploma’s die Wim sr behaalde. Daarvan vond ik overigens alleen berichten in de krant. Zijn diploma’s zelf vond ik niet terug, in tegenstelling tot die van oma…. In 1914, op 4 juli, komt het in de krant te staan: W.F. Engel behaalt het diploma Boekhouden en Handelsrekenen. De courant meldde dit overigens al een dag eerder en ook in de Telegraaf staat het.

Wereldoorlog

In Hoorn, oktober 1914, is er echter een heel ander probleem aan de orde. Wim Engel blijkt daar te zijn geplaatst, getuige ook het akkefietje waarover ik eerder schreef. De Eerste Wereldoorlog is begonnen en dit geweld raast door België. Tienduizenden soldaten vluchten het land uit als Antwerpen valt. Een miljoen burgers volgen. Deze vluchtelingen zochten asiel in ons land. Onderdak vinden en voor verdere opvang zorgen werd de eerste prioriteit. In diverse kranten wordt mijn opa genoemd als betrokken bij deze opvang en in mijn eigen archief thuis vond ik óók een weerslag ervan, maar daarover schrijf ik een nieuw bericht.